عبدالله بن محمد اموی

---

عبدالله بن محمد اموی، حاکم اموی اندلس در قرن سوم قمری بود که بعد از برادرش منذر بن محمد اموی به حکومت رسید. مدت حکومت وی بیست و پنج سال و نیم طول کشید و در سن ۷۲ سالگی درگذشت.

۱ - معرفی اجمالی

---

ابومحمد، عبدالله بن محمد بن عبدالرحمن (دوم) فرزند حکم بن هشام بن عبدالرحمن اول (الداخل) مادرش کنیزی آزاد شده به نام بهار بود.

۲ - وضعیت حکومت

---

برادرش منذر در سال ۲۷۵ق و در حالی که عمر بن حفصون را محاصره کرده بود، پای دیوارهای دژ «ببشتر» درگذشت. با مرگ برادرش به جای او نشست و مدت بیست و پنج سال و نیم در وضعیتی حکمرانی کرد که پایه‌های حکومت امویان در‌ اندلس و تمامیت ارضی کشور بر اثر شورش یاغیان و ضربات چیره شدگان بر قدرت، در حال نابودی بود. در دوران او، کار قیام ابن حفصون بالا گرفت و حملاتش از شمال کشور تا نزدیکی‌های قرطبه رسید. قدرت‌طلبان بربر و عرب بر بسیاری از شهرها چنگ‌ انداخته، آنها را مستقل اعلام کرده بودند. حکومت طولانی او در نبردها و جنگ‌های مستمری گذشت که شیرازه مملکت را از هم گسست و نیرو و امکانات آن را تحلیل برد.

۳ - شخصیت

---

عبدالله مردی پارسا، بسیار مقیّد، متواضع، بخشنده، خیرخواه و یاور فقیران بود و سهمی از درآمدهای مالیاتی را به آنان اختصاص می‌داد. او همچنین عالمی سخنور با نظمی استوار و بیانی عالی بود و برای برپایی عدالت و برچیدن ستم و ناحقی از کوشاترین افراد بود؛ همچنان که بسیار علاقه‌مند به دانستن نیازهای ملت و با این ویژگی‌ها بسیار سنگدل و خشن بود. منقول است که طرح قتل برادرش منذر را ریخت و پزشکِ او را فریفت؛ او نیز با ضربه نیشتری زهرآلود، منذر را کشت. همچنین دو برادر دیگر خود به نام‌های هشام و قاسم را سخت عذاب کرد و عده‌ای از امیران اموی و بزرگان دولتی را زندانی کرد و برخی از آنان را کشت.

۴ - درگذشت

---

پیش از مرگش، نوه‌اش عبدالرحمان بن محمد مقتول را (که مطرّف پیش‌تر در نبود پدرش عبدالله برادر خود محمد و پدر عبدالرحمان را کشته بود) به‌جانشینی خود برگزید. عبدالله در ۷۲ سالگی درگذشت.

۵ - گزیده‌ای از اشعار

---

او شاعری خوش قریحه بود و تغزلات زیبایی داشت؛ از جمله:
«ای وای بر من، از دست آن مغ بچه سیاه چشم که اختیار از دست می‌رباید! گویا گونه‌هایش گل سرخی هستند که شکوفه‌های سپید و زرد با آنها درآمیخته‌اند.
او چون شاخه درخت «بان» است. هنگامی که رخ می‌نماید و متمایل می‌شود، چشمان خود را که سفیدی آن چون برف و مردمک آن چون شبق سیاه است، می‌گرداند. تا روز و شب در گذر است، محبّت بی دریغم وقف اوست.»
قطعه ذیل نیز از اوست:
«ای دل عاشق! چقدر دردمندی! و ای اسیر عشق! چقدر فروتنی! ‌ای پیکِ چشمِ یار! چه زود پیام‌ها را رد و بدل می‌کنی! پنهانی پیام می‌رسانی و باز می‌گردانی و آن‌کس که در مجلس کنارت نشسته است، از آن آگاه نمی‌شود. چه بسیار حاجت‌هایی که آشکار و برآورده کردی؛ نام پروردگار مبارک باد! چه بسیار مطیع هستی!».

۶ - پانویس

---